Narzekanie, wypalenie, depresja. Czy i jak wspierać pracowników w kryzysie?

Wypalenie zawodowe a depresja

Objawy depresji i wypalenia zawodowego są bardzo podobne. Należą do nich: zmęczenie, brak motywacji, satysfakcji, niska samoocena. Natomiast jest też podstawowa różnica między tymi stanami. W depresji bowiem człowiek ma zgeneralizowane myślenie negatywne: „ja jestem do niczego, świat jest do niczego, praca jest do niczego, nie widzę żadnej nadziei”. Natomiast w przypadku wypalenia zawodowego człowiek wie, że stan, w którym jest, wynika z pracy zawodowej. Druga rzecz, która różnicuje te dwa stany, to agresja. Przy wypaleniu zawodowym odnosi się ona do pracy, przy depresji – do wszystkich aspektów życia.

Jak reagować?

Wsparcie pracowników w kryzysie można rozróżnić na prewencyjne i interwencyjne. Jest wiele działań prewencyjnych, które budują odporność psychiczną na poziomie pracownika i firmy. Przede wszystkim kluczowa jest edukacja i wzrost świadomości. Wiedzę tę powinien posiadać menadżer, ale też choć w podstawowym zakresie inni pracownicy. Dlaczego? Bardzo często ludzie zwierzają się w mniej oficjalnych sytuacjach kolegom i koleżankom zza biurka. Istotne jest, aby taki pracownik wiedział jak zareagować, co powiedzieć i komu taką informację przekazać. Im wcześniej rozpoznamy istniejący problem, tym szybsza szansa na wyzdrowienie i poradzenie sobie z problemem. Według badań około 70–80 proc. osób borykających się z zaburzeniami psychicznymi wróci do równowagi i nie będzie miało przewlekłych problemów psychicznych.

Czynnikiem, który buduje naszą odporność psychiczną jest samoocena. Na nią z kolei wpływa atmosfera w pracy, relacje z zespołem, fakt czy otrzymujemy pozytywny feedback, wsparcie merytoryczne itp. To wszystko składa się na działania prewencyjne. Równie istotne jest przekonanie, że jeśli poproszę o pomoc, to ją otrzymam.

Również wśród działań interwencyjnych istnieje wiele możliwości reakcji. Przede wszystkim kluczowe jest wyłapanie problemu, dlatego tak ważna jest wspomniana wcześniej edukacja. Rolą menadżera jest nieudawanie, że tego problemu nie ma. Najlepszym rozwiązaniem jest szczera rozmowa z pracownikiem i zbadanie jego potrzeb w tym zakresie. Są osoby, które będą miały na tyle zasobów wewnętrznych, że poradzą sobie same i będą chciały uniknąć zaangażowania menadżera czy kolegów z pracy. Będą też tacy, którzy wręcz będą oczekiwali rozmowy, wsparcia, zauważenia ich problemu.

Zadaniem menadżera jest stworzenie takiemu pracownikowi warunków do swobodnego przejścia przez proces zdrowienia, danie przyzwolenia na obniżenie produktywności, zaproponowanie bardziej elastycznego czasu pracy. Warto również ustalić z pracownikiem, czy jego problem może być zakomunikowany w zespole. Jeśli jest na to przyzwolenie, należy poinformować zespół, skąd wzięło się nagłe obniżenie wymagań w stosunku do danej osoby tak, aby inni pracownicy nie pomyśleli, że jest to faworyzowanie, a potrafili okazać wsparcie. Warto podkreślić, że to okres przejściowy.

Zakomunikowanie takiej sytuacji w zespole jest również istotne dlatego, że osoby cierpiące na depresję mogą być agresywne i konfliktowe. Często zdarza się, że informacja o chorobie wychodzi na jaw w momencie, jak konflikt z osobą z zaburzeniami eskaluje i informacja o problemie dochodzi do menadżera. Niejednokrotnie dopiero wtedy okazuje się, jakie były prawdziwe powody zachowania danego pracownika. Kiedy pozostali członkowie zespołu wiedzą, z czym zmaga się ich koleżanka lub kolega potrafią zastosować filtr, uargumentować pewne zachowania i być bardziej wyrozumiali.

Menadżer musi jednak pamiętać, że jego rolą nie jest wyręczanie, kontrolowanie i wymyślanie rozwiązań za osobę cierpiącą, tylko wzmocnienie jej i zbudowanie wokół takiego pracownika przestrzeni do pracy nad sobą. Jeśli ustalimy z pracownikiem „plan naprawczy”, możemy zrobić „check”, ale nie wykonamy zadań za taką osobę. Menadżer nie bierze pełnej odpowiedzialności za to, co pracownik zrobi po przyjściu do domu i czy wykorzysta pomoc, którą mu zaoferowano.

Artykuł powstał na bazie wystąpienia podczas konferencji IT Manager of Tomorrow 2022, zorganizowanej przez Let’sManage IT.

Małgorzata Wypych  

Prezes zarządu Mental Health Center.