Regulacje DMA i DSA: w imię równych praw

Powodem podjęcia prac legislacyjnych, które doprowadziły do powstania nowych, regulujących cyfrową aktywność rozporządzeń, był dający coraz bardziej znać o sobie problem nierównowagi stron sieciowego biznesu. Internet został zdominowany przez grupę wielkich firm, które zaczęły narzucać innym – zarówno po stronie przedsiębiorców, jak i użytkowników – własne reguły gry.

Próbą przeciwdziałania tej sytuacji jest pakiet dwóch unijnych regulacji przyjętych w ubiegłym roku przez Parlament Europejski oraz zatwierdzonych przez Radę Unii Europejskiej. Będą wprowadzane w życie etapami. Pierwsze przepisy zaczną obowiązywać od pierwszego kwartału tego roku, a całość stanie się obowiązująca od początku 2024 r.

Akt o rynkach cyfrowych (ang. Digital Market Act, DMA) oraz Akt o usługach cyfrowych (ang. Digital Services Act, DSA) mają przyczynić się do stworzenia wszystkim podmiotom konkurencyjnych, bardziej sprawiedliwych od dotychczasowych warunków działania w sieci. Z drugiej zaś strony mają zapewnić większą niż obecnie ochronę użytkownikom usług cyfrowych i zadbać o ich prawa w relacjach z cyfrowymi gigantami. W praktyce ma to oznaczać na przykład, że do posługiwania się smartfonem nie trzeba będzie zakładać konta w serwisie dostawcy systemu operacyjnego, a potrzebne aplikacje będzie można ściągać z różnych, niezależnych źródeł, nie zaś jedynie z oficjalnego sklepu producenta urządzenia bądź obsługującego je systemu operacyjnego.

DMA i DSA obejmą w sumie dużą grupę podmiotów działających na rynku usług cyfrowych. Uchwalonym regulacjom będą musieli poddać się zarówno dostawcy internetu czy portali społecznościowych, jak i właściciele portali zakupowych oraz wyszukiwarek internetowych, przeglądarek, a także dostawcy usług chmurowych i systemów operacyjnych.

Miejsce dla mniejszych

Jednym z celów Digital Market Act jest rozbicie monopoli cybergigantów, za które zostały uznane wielkie platformy internetowe. Chodzi tutaj o graczy o dominującej pozycji rynkowej, określanych przez DMA mianem strażników dostępu (gatekeepers). Mają oni istotny wpływ na funkcjonowanie rynku, jak i społeczeństwa. Ich dominująca pozycja w sieci utrudnia, czy niejednokrotnie uniemożliwia użytkownikom ich ominięcie.

Ostateczną listę takich podmiotów wskaże Komisja Europejska na podstawie ustalonych kryteriów (liczba użytkowników, roczny obrót, wartość kapitalizacji, liczba państw, w których świadczone są usługi itp.). Mogą się znaleźć na niej firmy prowadzące wyszukiwarki, portale społecznościowe, czy też oferujące przeglądarki lub usługi w chmurze. Unijne regulacje mają pozwolić na większą swobodę działania także mniejszym podmiotom, co w konsekwencji ma się przełożyć również na bardziej atrakcyjną ofertę usług dla konsumentów.

Osiągnięciu tego celu mają służyć konkretne wymagania i obowiązki nałożone na gatekeeperów. Nowe przepisy wprowadzają wymóg zapewnienia interoperacyjności wybranych usług cyfrowych świadczonych przez różne podmioty. Na przykład wiadomości wysłane z jednego komunikatora będzie można odbierać i czytać w innym komunikatorze. Na telefon z wybranym systemem operacyjnym można będzie ściągać aplikacje nie tylko pochodzące z oficjalnego sklepu operatora, lecz także od innych dostawców. To ma ograniczyć możliwość wykorzystywania dominującej pozycji danego koncernu do preferencyjnego traktowania czy promowania własnych usług i produktów. Użytkownicy powinni też zyskać możliwość łatwego odinstalowania domyślnych aplikacji lub rezygnacji z używania podstawowych usług.

Z perspektywy ochrony prywatności osób korzystających z sieci kluczowe znaczenie będzie miał zakaz łączenia przez cybergigantów informacji o użytkownikach pochodzących z różnych, własnych serwisów oraz źródeł zewnętrznych. Oznacza to, że duże przedsiębiorstwa nie będą mogły profilować swoich klientów na podstawie danych pozostawianych przez nich podczas korzystania z różnych, oferowanych przez tego jednego dostawcę usług. Informacje o użytkownikach poszczególnych serwisów będą musiały z założenia pozostawać rozdzielone.