Internet w każdym domu

Projekt ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych w telekomunikacji, którego autorami są Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Komunikacji Elektronicznej, na początku maja 2009 r. trafił do uzgodnień wewnątrz- i międzyresortowych oraz do konsultacji społecznych.

Ustawodawca skoncentrował się na pięciu głównych kwestiach: otwartym dostępie do gruntów, budynków i infrastruktury (tzw. prawo drogi), konkurencji infrastrukturalnej operatorów, usuwaniu barier związanych z inwestycjami telekomunikacyjnymi, zaktywizowaniu samorządu oraz udzielaniu informacji przez operatorów na temat należacej do nich infrastruktury.

Część przepisów wprowadza daleko idące zmiany w już istniejących aktach prawnych. Wiele z nich uprości inwestowanie w telekomunikację, jest więc w pełni aprobowana przez operatorów. Niektóre propozycje (np. zwiększenia roli samorządów) budzą jednak niepokój ISP, ponieważ mogą ich zdaniem naruszać równowagę i konkurencję na rynku.

Ułatwienia dla przedsiębiorców

Nowe przepisy mają zapewnić inwestorom budującym infrastrukturę telekomunikacyjną dostęp do gruntów i budynków (m.in. Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego, w tym dróg publicznych, kolei, lasów i obszarów wodnych) obecnie w niektórych przypadkach wręcz niemożliwy.

Ustawodawca proponuje też zminimalizowanie i ujednolicenie opłat i podatków wynikających z tzw. prawa drogi, czyli dotyczących np. przejęcia działki, korzystania z gruntów oraz posiadania infrastruktury telekomunikacyjnej. W tej chwili w różnych częściach Polski obowiązują różnej wysokości podatki związane z infrastrukturą liniową (sieci energetyczne, wodno-kanalizacyjne, gazowe), poza tym podatki od infrastruktury telekomunikacyjnej są zdecydowanie wyższe niż płacone od innych sieci.

Zmiany w przepisach mają również na celu usunięcie barier prawnych i usprawnienie procesu inwestycyjnego. Chodzi głównie o uproszczenie i ujednolicenie wymagań wobec operatorów telekomunikacyjnych starających się o pozwolenie na budowę. Obecnie przedsiębiorca, który chce np. postawić niski, nieuciążliwy maszt, w jednej gminie po prostu to zgłasza, a w innej musi uzyskać pozwolenie na budowę. Ustawodawca chce zastąpić konieczność zdobycia pozwolenia (co czasem bywa bardzo trudne) zwykłym zgłoszeniem.

Zdaniem przedstawicieli Polskiej Telefonii Cyfrowej (wyrażonym w opinii do projektu ustawy) nowe przepisy wyraźnie faworyzują operatorów sieci stacjonarnych, na których ustawa nakłada mniej obowiązków niż na operatorów mobilnych, jednocześnie dając im znacznie więcej uprawnień. Przykładem szczególnie uciążliwych wymagań jest według nich konieczność corocznego publikowania informacji o inwestycjach oraz współkorzystania z infrastruktury.

Światłowód
do każdego domu

Aby ułatwić operatorom dostęp do budynków, ustawodawca chce nałożyć na deweloperów (i właścicieli) obowiązek doprowadzenia światłowodu do każdego budynku wielorodzinnego. Przepis miałby od 1 stycznia 2010 r. dotyczyć wszystkich deweloperów, którzy złożyli wniosek o pozwolenie na budowę po 31 stycznia br., jeśli w budynku będzie nie więcej niż 25 mieszkań (lub lokali użytkowych). Budujących domy z większą liczbą mieszkań przepis obejmie rok później. Deweloper będzie miał na razie obowiązek doprowadzenia światłowodów tylko do budynków, a nie do wszystkich mieszkań.

Pomysł budzi sporo kontrowersji wśród operatorów. Przede wszystkim nie wiadomo, o jakie światłowody chodzi (w projekcie ustawy jest mowa o łączach światłowodowych wysokiej przepustowości). Przedstawiciele PIIT-u zwracają uwagę, że przepustowość zależy od urządzeń transmisyjnych zainstalowanych w sieci, więc wymóg wysokiej przepustowości może sugerować obowiązek instalowania także tych urządzeń. Ponadto w projekcie nie ma sankcji za niestosowanie się do przepisu. Nie wiadomo też, do kiedy właściciele istniejących budynków mają czas na spełnienie wymagań.

W myśl nowej ustawy operatorzy uzyskają otwarty dostęp do budynków. Oznacza to, że ich właściciele nie będą mogli im odmówić świadczenia usług mieszkańcom, nawet jeśli na ich terenie działa już jakiś operator. Mieszkańcy będą mieli zatem prawo wyboru dostawcy usług, a operatorzy – obowiązek współdziałania na zasadzie konkurencyjności. Obecnie często właściciel budynku współpracuje z jednym operatorem i odmawia innym prawa do oferowania usług.

Dostęp do infrastruktury liniowej

Nowe przepisy mają również ułatwić budowę infrastruktury telekomunikacyjnej. Inwestorzy zyskają dostęp do już istniejącej infrastruktury nie tylko telekomunikacyjnej, ale też wodociągowej, kanalizacyjnej i energetycznej. Nowe sieci światłowodowe mogą zatem być podwieszane na już istniejącej podbudowie (np. energetycznej), co znacznie skróci ich budowę i zmniejszy koszty. Według ISP najdroższym elementem inwestycji w zakresie nowych sieci telekomunikacyjnych są właśnie prace budowlane (czyli np. kopanie rowów, zakopywanie światłowodów), więc skorzystanie z już istniejącej infrastruktury obniży koszty nawet o 60 proc.

Według nowych przepisów właściciele sieci będą mogli pobierać opłaty za ich wykorzystanie. Podobne zasady mają dotyczyć infrastruktury wewnątrzbudynkowej.

W ustawie mowa jest również o zsynchronizowaniu działań związanych z budową różnych typów infrastruktury liniowej tak, aby były podejmowane w podobnym czasie. Koszty takiej inwestycji zostałyby wówczas podzielone między inwestorów. W praktyce można by np. połączyć planowaną budowę kanalizacji z układaniem sieci telekomunikacyjnych. Podobne zasady mają obowiązywać także w sytuacji, gdy właściciel infrastruktury liniowej planuje remont swojej sieci. Według nowych przepisów powinien podczas prac udostępnić ją innym inwestorom.

Przedstawiciele PIIT-u uważają, że ustawa powinna zrównać w prawach sieci telekomunikacyjne z energetycznymi, gazowymi, wodno-kanalizacyjnymi, określając je jako sieci pożytku publicznego. Takie rozwiązanie uprościłoby wprowadzanie ułatwień dotyczących budowy infrastruktury.

Aktywny samorząd, czyli monopolista?

Nowe przepisy mają pozwolić samorządom na inwestowanie w sieci telekomunikacyjne. Jednostki samorządu terytorialnego będą więc mogły budować infrastrukturę (tzn. kanalizację kablową, pomieszczenia kolokacyjne, słupy, maszty) i sieci telekomunikacyjne oraz eksploatować je, a także prowadzić działalność w zakresie udostępniania infrastruktury przedsiębiorcom telekomunikacyjnym. W praktyce zyskają prawo świadczenia hurtowych usług telekomunikacyjnych operatorom. Wolno im będzie również oferować usługi użytkownikom końcowym, ale tylko wtedy, kiedy działalność operatorów komercyjnych na danym obszarze nie jest wystarczająca.

Jednocześnie ustawodawca deklaruje, że działalność samorządów nie będzie zakłócać konkurencji na rynku. Gwarancją dla operatorów miałoby być nałożenie na samorządy obowiązku udostępniania należącej do nich sieci wszystkim zainteresowanym na tych samych zasadach. Poza tym samorządy mogłyby budować sieć tylko tam, gdzie nie robią tego operatorzy komercyjni.

Zdaniem przedstawicieli PIIT-u nowe przepisy zmierzają do utworzenia monopolu sieci należących do samorządów, więc ustawa nie tyle aktywizuje samorządy (jak chce ustawodawca), ile je faworyzuje, dyskryminując przy tym operatorów telekomunikacyjnych. Rodzi się też niebezpieczeństwo, że w sytuacji, gdy samorządy nie będą w stanie dłużej eksploatować swoich sieci, sprywatyzują je.

Otwarty dostęp do informacji

Projekt ustawy nakłada na operatorów telekomunikacyjnych obowiązek corocznego informowania o posiadanej infrastrukturze (na wniosek organów administracji państwowej i samorządowej realizujących zadania i projekty w zakresie telekomunikacji). Dane mają być przekazywane w sposób jasny, a na ich podstawie powstanie baza, z której będą mogli korzystać inwestorzy. UKE, jako organ regulacyjny, wykorzysta je natomiast do opracowywania sprawozdań dotyczących rozwoju infrastruktury w Polsce. Mimo że UKE będzie polegało na uzyskanych danych, niewykluczone, iż trzeba będzie stworzyć mechanizm weryfikowania (przynajmniej w pewnej mierze) prawdziwości przekazywanych informacji.

Przepisy o upublicznieniu danych pochodzących od operatorów mają zlikwidować blokadę utrudniającą ISP planowanie inwestycji. Obecnie nie są oni bowiem w stanie uzyskać od operatorów telekomunikacyjnych i jednostek samorządu terytorialnego informacji na temat istniejącej infrastruktury.

Według przedstawicieli PIIT-u niektóre dane stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa i operatorzy mogliby je przekazywać UKE tylko pod warunkiem, że zobowiąże się ono do respektowania klauzuli tajności.

Nie ulega wątpliwości, że ustawa o rozwoju sieci telekomunikacyjnych może ułatwić operatorom inwestowanie i przyspieszyć rozwój infrastruktury, bo uzyskanie dostępu do Internetu stanie się dzięki niej równie łatwe, jak korzystanie z prądu. Czas pokaże, czy ustawodawcy uda się nadać jej kształt, który zadowoli podlegających jej działaniu przedsiębiorców.