Przepisy ustawy zaostrzające kary dla
przedsiębiorców za niezłożenie „Zbiorczego zestawienia danych o odpadach
oraz o sposobach gospodarowania” za rok 2009 weszły w życie 12 marca 2010
r. Właściciele firm mieli na to czas do 31 marca 2010 (a więc tylko 19
dni). Odpowiedni formularz miał być dostarczony do urzędu marszałkowskiego
danego województwa. Więcej, w tych samych przepisach skrócono termin
oddawania zbiorczych zestawień za rok 2010 – upłynął 15 marca 2011 r.
Jednocześnie zobowiązano marszałków województw do nakładania kar pieniężnych
w wysokości 10 tys. zł na przedsiębiorców, którzy nie spełnili
obowiązku sprawozdawczego na czas. Właściciele firm, którzy do tej pory nie
dostarczyli zestawień, bo np. w ogóle nie wiedzieli o takiej
konieczności lub świadomie nie wywiązywali się z tego obowiązku (przepisy
sprzed marca nie były tak restrykcyjne), znaleźli się w kłopotliwej
sytuacji. Nie dość, że zalegają ze sprawozdaniem za 2009 r., to jeszcze
minął termin złożenia dokumentu za 2010. Nawet jeśli chcieliby uzupełnić
dokumentację w urzędzie marszałkowskim i złożyć zestawienie, od razu
trafią pod lupę urzędników. W dodatku Ministerstwo Środowiska przypomina,
że zbiorcze zestawienie danych o odpadach funkcjonuje w polskim
prawie od 2001 r. Ustawowy czas przechowywania ewidencji odpadowej wynosi
5 lat, więc przedsiębiorcy muszą umieć udowodnić, że złożyli
odpowiednie formularze w tym okresie.

 

ZPP: zabrakło akcji informacyjnej

Zdaniem Związku Przedsiębiorców i Pracodawców sytuacja grozi
upadkiem wielu tysięcy małych firm, które nie udźwigną kar przewidzianych
w ustawie. Organizacja uważa, że problem powstał, ponieważ zabrakło
solidnej akcji informacyjnej.

Ministerstwo Środowiska podkreśla natomiast, że wiele przydatnych
informacji jest systematycznie zamieszczanych na oficjalnej stronie
www.mos.gov.pl. Dotyczy to również obowiązków sprawozdawczych przedsiębiorców
w zakresie gospodarki odpadami. – Właściciele
małych firm często pracują po kilkanaście godzin dziennie i nie są
w stanie wygospodarować czasu na spełnianie różnych urzędniczych kaprysów
sprawozdawczych i codzienne śledzenie zmian legislacyjnych

– kontruje Cezary Kaźmierczak, prezes ZPP. – Żeby to robić, musieliby
przestać zajmować się interesami.

Według informacji Ministerstwa Środowiska
do złożenia zbiorczego zestawienia danych zobowiązane są podmioty, które
prowadzą ewidencję odpadów. Od tej zasady są jednak odstępstwa, m.in.
w przypadku wytwarzania odpadów komunalnych. Znaczna część małych
i średnich przedsiębiorstw jest zwolniona z obowiązku przekazywania
sprawozdań albo prowadzi uproszczoną ewidencję, np. w przypadku
wytwarzania niewielkich ilości zużytych tonerów do drukarek, zużytego sprzętu
elektrycznego i elektronicznego.

Jeśli na przedsiębiorcę już została nałożona kara za
niedostarczenie do Urzędu Marszałkowskiego sprawozdania za dany rok,
obowiązujące przepisy nie dają możliwości odstąpienia od jej wymierzenia
– informuje MS. Ale w stosunku do już wymierzonej kary stosuje się
przepisy Ordynacji podatkowej i na przykład marszałek województwa, do
którego powinny trafiać sprawozdania odpadowe, może odroczyć termin jej
płatności lub rozłożyć zapłatę na raty. Niewykluczone zresztą, że kary, które
zgodnie z przepisami należą się wielu firmom, nie dosięgną ich. Skala
nadużyć jest zbyt duża, aby aparat urzędniczy mógł podołać ich ściganiu.

Marszałkowie zaskoczeni

Marszałkowie województw na konwencie, który miał miejsce 11 marca
2011 r., stanęli na stanowisku, że zarówno wprowadzenie zmian 19 dni przed
upływem terminu przekazywania zbiorczych zestawień danych bez przeprowadzenia
szerokiej kampanii medialnej jak i wysokość kar pieniężnych są bardzo
kontrowersyjne. Uważają, że kara w wysokości 10 tys. zł jest zbyt
restrykcyjna, szczególnie, jeśli doszło do przekroczenia terminu złożenia
zbiorczego zestawienia danych o jeden lub dwa dni. Uznali też, że
konieczne jest zniesienie obowiązku marszałka województwa polegającego na
nakładaniu kary pieniężnej na firmę, która złoży zbiorcze zestawienie
z opóźnieniem. Pozwoli to na znaczne ograniczenie liczby postępowań administracyjnych,
np. gdy przedsiębiorstwo odda wymagany formularz po wezwaniu, zgodnie
z regułami postępowania administracyjnego.

Wysokość kary dziwi marszałków również dlatego, że
w opiniowanych przez nich założeniach projektu ustawy o odpadach
określono ją w szerokim przedziale: od 1 tys. do 1 mln zł.
Przy ustalaniu miały być uwzględniane: stopień szkodliwości czynu, zakres
naruszenia, dotychczasowa działalność przedsiębiorstwa,
a w szczególności masa produktów oraz produktów w opakowaniach,
którą wprowadziło ono do obrotu. O wyjaśnienie tych wątpliwości poproszono
Ministerstwo Środowiska, nie uzyskano jednak odpowiedzi (artykuł powstał
w końcu marca 2011).

Marszałkowie uważają, że należy niezwłocznie doprecyzować krąg
objętych obowiązkami określonymi w ustawie o odpadach oraz wyraźnie
ograniczyć ich liczbę, np. przez ustanowienie minimalnych ilości odpadów
(każdego rodzaju), których wytwórca jest zwolniony ze składania sprawozdań.
Brak takich zmian grozi, ich zdaniem, poważnymi konsekwencjami gospodarczymi,
dotyczącymi głównie małych i średnich przedsiębiorców. Sądzą też, że
należy uznać za niekaralne czyny w tym zakresie popełnione przed wejściem
w życie zmiany ustawy oraz dążyć do umorzenia kar już nałożonych,
a jeszcze nieściągniętych.

 
Przepisy mają się zmienić

Drastyczne kary za brak sprawozdań zostaną zmniejszone. Zamiast 10
tys. zł kary przedsiębiorcy najprawdopodobniej zapłacą 2 tys., gdy nie
poinformują marszałka województwa o tym, ile odpadów wytworzyli w ciągu roku.
Tyle samo będzie wynosić kara, jeśli spóźnią się ze założeniem sprawozdania o
odpadach. Niższe sankcje przewidziano w poselskim projekcie nowelizacji ustawy
o odpadach.

Początkowo proponowano w nim, by za brak sprawozdania o
wytworzonych w firmie odpadach groził mandat lub grzywna. Przedsiębiorca dostałby
wtedy co najwyżej 500 zł mandatu. Jeśli natomiast sprawa o ukaranie firmy
trafiła do sądu –musiałby zapłacić maksymalnie 5 tys. zł. Jednak w trakcie prac
w komisji ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa posłowie zmienili
sposób karania przedsiębiorców. Sankcja będzie mogła być nałożona na firmę
wielokrotnie jeśli zarządzający nią będzie ignorował przepisy, mimo że już
wcześniej został ukarany. Dlatego może wielokrotnie płacić po 2 tys. zł, dopóki
nie dostarczy marszałkowi województwa informacji o odpadach jakie powstały na
skutek działalności jego przedsiębiorstwa.

 

Centrum Adama Smitha apeluje

Centrum Adama Smitha,
Inicjatywa Firm Rodzinnych, Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy oraz Związek
Przedsiębiorców i Pracodawców apelują o umorzenie kar wymierzonych małym
przedsiębiorstwom i zastąpienie wymaganych sprawozdań obowiązkiem okazania
przez przedsiębiorcę w przypadku kontroli odpowiedniej umowy dotyczącej odbioru
odpadów.

Za duże kary

Na marcowym konwencie marszałków województw RP podkreślano, że
obecnie nieterminowe złożenie zbiorczego zestawienia jest traktowane bardziej
restrykcyjnie niż wytwarzanie odpadów bez wymaganej decyzji zatwierdzającej
program gospodarki odpadami niebezpiecznymi lub program gospodarki odpadami
albo z naruszeniem jej warunków (art. 79b ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach) i na
równi z pozbywaniem się odpadów wbrew przepisom dotyczącym gospodarowania
odpadami (art. 79b ust. 2 pkt 1 ustawy o odpadach).

Ministerstwo Środowiska wyjaśnia

Wprowadzenie surowszych kar za naruszenie przepisów o prowadzeniu
ewidencji odpadów oraz sporządzaniu zbiorczych zestawień danych o odpadach oraz
o sposobach gospodarowania nimi było realizacją zadania nałożonego na ministra
środowiska uchwałą Rady Ministrów nr 233 z 29 grudnia 2006 r. w sprawie
„Krajowego planu gospodarki odpadami 2010”.

Skalę omawianego problemu (wynikającego z braku wiedzy u podmiotów
wytwarzających odpady) odzwierciedla niska jakość danych dotyczących gospodarki
odpadami w Polsce. Informacje te służą do przygotowania planów gospodarki
odpadami oraz sprawozdań przekazywanych przez Polskę Komisji Europejskiej,
które stanowią dowód wywiązywania się naszego kraju ze zobowiązań nałożonych
prawem UE. […]

Projekt ustawy o odpadach

Projekt ustawy o odpadach (stanowiącej transpozycję dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie
odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy, Dz.Urz. UE L 312 z 22.11.2008,
str. 3) zamieszczono pod adresem: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2011_03/608b5f48437ba1b1ccd4848263cc5290.pdf.