Nowe prawo zamówień publicznych zostało przyjęte przez Sejm i Senat i czeka na podpis prezydenta. Ma zapewnić lepszą ochronę małym i średnim przedsiębiorcom, a tym samym zwiększyć liczbę firm startujących w przetargach. Według danych ministerstwa przedsiębiorczości i technologii, które przygotowało projekt, rynek zamówień publicznych jest coraz mniej konkurencyjny. System zamówień publicznych stał się "klubem dla wybranych" – jak to określił prezes UZP, Hubert Nowak.

Średnia liczba ofert składanych w przetargach w 2018 r. wynosiła 2,19, podczas gdy w 2017 r. było to 2,38, w 2016 r. – 2,87, a w 2015 r. – 2,9. Tymczasem na rynku publicznym państwo wydaje ogromne kwoty – ok. 163,2 mld zł w 2017 r. i 202 mld w 2018 r.

Ponadto, jak przekonuje minister Jadwiga Emilewicz, nowa "zasada efektywności" spowoduje, że zamawiający nie będą przywiązywać uwagi tylko do najniższej ceny, lecz także do jakości towarów i usług oraz ich znaczenia dla środowiska.

"Pozwoli to odnaleźć się na rynku małym przedsiębiorcom, którzy oferują dobre usługi, ale nie są w stanie konkurować niską ceną – utrzymuje minister.

Na zmiany trzeba będzie jednak poczekać. Nowe prawo ma wejść w życie 1 stycznia 2021 r. Wytłumaczono to tym, że uczestnicy rynku muszą mieć czas na zaznajomienie się z uchwalonymi przepisami.

Oto ważniejsze zmiany, wprowadzane nową ustawą:

Zasada efektywności
Celem postępowań ma być uzyskanie produktu jak najlepszej jakości za konkurencyjną cenę. Aby zrealizować w praktyce tę zasadę, podmioty publiczne będą miały obowiązek dokonać analizy swoich potrzeb i możliwych rozwiązań na rynku przed dużymi inwestycjami.

Niższe wadium
Zostanie obniżona maksymalna wysokość wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy o połowę. To ma spowodować, że udział w postępowaniach będzie mniej obciążał finansowo zwłaszcza małe firmy.

Katalog klauzul abuzywnych
Aby chronić wykonawców przed dyktatem zamawiających, powstanie katalog klauzul niedozwolonych w umowach.

Procedura uproszczona
W postępowaniach poniżej progów unijnych wprowadzona zostanie procedura uproszczona.

Obowiązkowe częściowe płatności i zaliczki
Przy dłuższych umowach, co do zasady z ponad rocznym terminem realizacji, obowiązkowe będą częściowe płatności i zaliczki, tak aby wykonawca nie musiał czekać na całą kwotę do zakończenia realizacji zadania. Zostaną ponadto wprowadzone nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia.

Ochrona podwykonawców
W takich kwestiach jak kary umowne, płatności czy waloryzacja, postanowienia umów z podwykonawcami nie mogą być mniej korzystne niż zapisy kontraktów z wykonawcami.

Koncentracja ogłoszeń
Ogłoszenia o zamówieniach będą dostępne w jednym miejscu: Biuletynie Zamówień Publicznych. Ma to pomóc w zwiększeniu liczby uczestników postępowania. Powinno temu sprzyjać także zwiększenie roli dialogu z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania i wprowadzenie zasady współdziałania przy realizacji zamówienia.

Usprawnienie postępowania przed KIO
Nowe prawo ma usprawnić postępowania w sprawie skarg w Krajowej Izbie Odwoławczej. Co do zasady orzekać będą składy 3-osobowe. Nastąpi obniżka opłaty od skargi. Wydłuży się – z 7 do 14 dni – termin na jej wniesienie.

Jeden sąd
Zostanie wyznaczony jeden sąd ds. zamówień publicznych. Miałby nim być sąd okręgowy w Warszawie.  

Zasada ugody
Ustalono ponadto reguły ugodowego załatwiania sporów (koncyliacji) pomiędzy wykonawcą a zamawiającym w czasie obowiązywania umowy. Strony będą mogły zwrócić się do sądu polubownego przy Prokuratorii Generalnej RP o szybkie rozstrzygnięcie konfliktu.

Nowe zasady kontroli
Kontrole mają usprawnić wspólne zasady jej prowadzenia przez organy sprawdzające zamówienia publiczne. Będą wymieniać się informacjami i współpracować w nowo powołanym Komitecie ds. Kontroli w Zamówieniach Publicznych.

Dobre praktyki z UZP
Zostanie wzmocniona rola Urzędu Zamówień Publicznych. Prezes UZP ma opracowywać dobre praktyki i wzory dokumentów, pomocne zamawiającym. Będzie również publikował postanowienia umowne sprzeczne z zasadami nowego prawa (czyli np. klauzule niedozwolone). Zajmie się także wyjaśnianiem wątpliwości interpretacyjnych np. u organów kontroli. W UZP ruszy infolinia dla przedsiębiorców i zamawiających.